شکستگی انگشت — راهنمای کامل تشخیص، درمان و بازتوانی
شکستگی انگشت یکی از آسیبهای شایع در زندگی روزمره است که ممکن است در اثر ضربه مستقیم، زمین خوردن یا حتی حوادث ورزشی ایجاد شود. شاید در نگاه اول این آسیب ساده به نظر برسد، اما اگر بهدرستی تشخیص و درمان نشود، میتواند عوارض جدی و ماندگاری به دنبال داشته باشد؛ از تغییر شکل استخوان گرفته تا کاهش دائمی عملکرد انگشت.
در این مقاله به زبان ساده و علمی، همه چیز درباره شکستگی انگشت را توضیح میدهیم: از علائم اولیه و روشهای تشخیص گرفته تا درمانهای خانگی، پزشکی، جراحی و مراقبتهای پس از بهبودی. همچنین نکات تخصصی از دیدگاه دکتر حسینعلی عبدالرزاقی، جراح و فلوشیپ فوق تخصص دست و اعصاب محیطی، در پایان آورده شده است.
بیشتر بخوانید: جراحی شکستگی دست: انواع روشها، مزایا و مراقبتهای بعد از عمل
تعریف و انواع شکستگی انگشت
انگشتان دست شامل استخوانهای ظریفی هستند که هرکدام بهوسیله مفاصل و تاندونها با یکدیگر در ارتباطاند. هرگونه شکست در پیوستگی این استخوانها بهعنوان شکستگی شناخته میشود. شدت شکستگی انگشت از یک ترک کوچک تا خرد شدن کامل استخوان متغیر است.
شکستگی باز و بسته
در شکستگی بسته، پوست سالم است و استخوان از زیر پوست شکسته است. اما در شکستگی باز، استخوان از پوست بیرون زده یا پوست شکافته میشود؛ این نوع بسیار خطرناکتر است چون احتمال عفونت بالا میرود و نیاز به درمان فوری دارد.
شکستگی کامل و ناقص
در شکستگی کامل، استخوان به دو یا چند قطعه تقسیم میشود، ولی در شکستگی ناقص یا موسوم به Greenstick fracture، شکستگی جزئی بوده و بیشتر در کودکان دیده میشود.
شکستگی داخل مفصلی و خارج مفصلی
وقتی خط شکستگی به مفصل برسد، آن را شکستگی داخل مفصلی مینامند که درمان دقیقتر و زمان بهبودی طولانیتری دارد. اگر شکستگی در بخش میانی استخوان و خارج از مفصل باشد، شکستگی خارج مفصلی محسوب میشود.
علائم و نشانههای شکستگی انگشت
چطور بفهمیم انگشتمان شکسته است یا فقط ضرب دیده؟ علائم شکستگی انگشت معمولاً واضح هستند، اما در بعضی موارد خفیف، تشخیص دشوار میشود.
۱. درد شدید و ناگهانی
درد ناگهانی در لحظهی ضربه یکی از اولین نشانههای شکستگی است. این درد ممکن است هنگام حرکت دادن انگشت یا لمس کردن محل آسیبدیده شدیدتر شود.
۲. تورم و کبودی
در عرض چند دقیقه تا چند ساعت پس از آسیب، تورم یا کبودی اطراف انگشت ظاهر میشود. این واکنش طبیعی بدن برای محافظت از بافتهای آسیبدیده است.
۳. تغییر شکل ظاهری انگشت
اگر استخوانها جابجا شوند، ممکن است انگشت بهصورت غیرطبیعی خم یا زاویهدار شود. این علامت معمولاً نشانگر شکستگی با جابجایی است.
۴. محدودیت حرکت یا بیحسی
در مواردی، فرد نمیتواند انگشت را حرکت دهد یا احساس بیحسی و سوزنسوزن شدن در آن وجود دارد. این میتواند نشانه آسیب عصبی همراه شکستگی باشد.
روشهای تشخیص شکستگی انگشت
پزشک برای تشخیص دقیق شکستگی از ترکیب معاینه فیزیکی و تصویربرداری استفاده میکند.
رادیوگرافی (X-ray)
اولین و دقیقترین ابزار تشخیص شکستگی انگشت، عکسبرداری ساده است. معمولاً در دو زاویه مختلف گرفته میشود تا محل شکستگی، جابجایی استخوان و شدت آن مشخص شود.
سیتی اسکن یا MRI
در موارد پیچیده یا شکستگیهای مفصلی، پزشک از سیتیاسکن یا MRI برای بررسی دقیقتر ساختار استخوان، تاندونها و بافت نرم استفاده میکند.
معاینه فیزیکی
پزشک با لمس، خم کردن و بررسی حساسیت موضعی، وجود شکستگی، دررفتگی یا آسیب عصبی را ارزیابی میکند. در صورت مشاهده کبودی شدید یا تغییر شکل، احتمال شکستگی بالا است.
بیشتر بخوانید: درمان پارگی تاندونهای دست
درمان شکستگی انگشت
درمان بسته به نوع شکستگی، محل آن و میزان جابجایی استخوان متفاوت است. در ادامه انواع روشهای درمانی را بررسی میکنیم:
درمان غیرجراحی (آتل و گچ)
در شکستگیهای خفیف یا بدون جابجایی، معمولاً از آتل، اسپلینت یا گچ سبک برای ثابت نگه داشتن انگشت استفاده میشود. این روش اجازه میدهد استخوانها بدون نیاز به جراحی بهطور طبیعی ترمیم شوند.
- مدت آتلبندی معمولاً بین ۳ تا ۶ هفته است.
- باید مراقب باشید انگشت خشک یا سفت نشود، پس حرکات جزئی در انگشتان دیگر مجاز است.
- بالا نگه داشتن دست و استفاده از کمپرس سرد به کاهش تورم کمک میکند.
درمان دارویی
پزشک ممکن است داروهای ضد التهاب و مسکنهای سبک تجویز کند تا درد و ورم کاهش یابد. در برخی موارد آنتیبیوتیک نیز برای پیشگیری از عفونت داده میشود.
جراحی شکستگی انگشت
اگر شکستگی همراه با جابجایی استخوان، خردشدگی یا درگیری مفصل باشد، جراحی لازم است. در جراحی معمولاً از پلاک، پیچ یا پین فلزی (K-wire) برای ثابتسازی استخوان استفاده میشود.
جراحی باید توسط جراح فوق تخصص دست انجام شود تا از عوارضی مانند کوتاه شدن انگشت یا از بین رفتن عملکرد آن جلوگیری شود.
دوره بهبودی و مراقبتهای بعد از شکستگی انگشت
بهبودی شکستگی انگشت معمولاً بین ۴ تا ۸ هفته طول میکشد. در این مدت مراقبتهای زیر بسیار مهم است:
۱. پیروی از برنامه پزشک
زمان برداشتن آتل یا شروع حرکات باید دقیقاً مطابق با دستور پزشک باشد. باز کردن آتل زودتر از موعد میتواند باعث جابجایی مجدد استخوان شود.
۲. انجام فیزیوتراپی
پس از بهبودی نسبی، فیزیوتراپی به بازگرداندن دامنه حرکتی، قدرت عضلانی و انعطاف انگشت کمک میکند. تمرینهایی مثل فشردن توپ نرم یا باز و بسته کردن انگشتان بسیار مفید است.
۳. تغذیه مناسب
تغذیه سرشار از کلسیم، ویتامین D و پروتئین روند ترمیم استخوان را تسریع میکند. مصرف لبنیات، تخممرغ، ماهی، بادام و سبزیجات سبز توصیه میشود.
نکات کاربردی برای کاهش درد شکستگی انگشت و بهبود سریع
- از یخ هر ۲ ساعت یکبار به مدت ۱۵ دقیقه استفاده کنید.
- در ۲۴ ساعت اول، دست را بالاتر از سطح قلب نگه دارید.
- از فشردن یا ماساژ محل شکستگی خودداری کنید.
- مصرف سیگار را قطع کنید چون نیکوتین ترمیم استخوان را کند میکند.
- مصرف روزانه آب کافی و استراحت کافی برای ترمیم بهتر ضروری است.
بیشتر بخوانید: همه چیز درباره ی سندروم تونل کارپال
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورت مشاهده علائم زیر مراجعه فوری به پزشک لازم است:
- تغییر رنگ انگشت به بنفش یا سیاه
- بیحسی یا گزگز
- درد غیرقابل تحمل علیرغم مصرف دارو
- خروج استخوان از پوست یا زخم باز
تجربه بالینی دکتر حسینعلی عبدالرزاقی
به گفته دکتر حسینعلی عبدالرزاقی، جراح و فلوشیپ فوق تخصص دست و اعصاب محیطی:
«بیش از نیمی از بیمارانی که با شکستگی انگشت مراجعه میکنند، درمان را بهموقع آغاز نمیکنند و همین مسئله باعث بدجوش خوردن استخوان یا تغییر شکل دائمی مفصل میشود. تشخیص سریع و بیحرکت نگهداشتن اصولی، کلید درمان موفق است.»
او همچنین توصیه میکند:
- هر شکستگی کوچکی را جدی بگیرید.
- هیچگاه انگشت را خودسرانه جا نیندازید.
- پس از بهبودی، فیزیوتراپی را کامل انجام دهید تا از خشکی مفصل جلوگیری شود.
جمعبندی
شکستگی انگشت اگرچه شایع است، اما درمان بهموقع و درست آن اهمیت فراوانی دارد. از تشخیص دقیق با رادیولوژی تا درمانهای غیرجراحی و جراحی، هر مرحله نیازمند نظارت پزشک متخصص است.
برای جلوگیری از عوارضی مانند کوتاه شدن انگشت یا محدودیت حرکتی، مشاوره با جراح فوق تخصص دست مانند دکتر حسینعلی عبدالرزاقی توصیه میشود.
به یاد داشته باشید که مراقبت، صبر و فیزیوتراپی مداوم کلید بازگشت کامل عملکرد انگشت هستند.
سوالات متداول
۱. آیا شکستگی انگشت بدون گچ درمان میشود؟
در موارد خفیف و بدون جابجایی، بله. با آتل یا بستن انگشت به انگشت مجاور میتوان درمان کرد.
۲. زمان بهبودی شکستگی انگشت چقدر است؟
بهطور میانگین بین ۴ تا ۸ هفته، بسته به نوع شکستگی و درمان.
۳. آیا شکستگی انگشت نیاز به فیزیوتراپی دارد؟
بله، برای جلوگیری از خشکی مفصل و بازیابی کامل حرکت ضروری است.
۴. آیا میتوان بعد از شکستگی انگشت ورزش کرد؟
پس از اتمام دوره تثبیت و با تایید پزشک میتوان فعالیتهای سبک را شروع کرد.
۵. خطرات بیتوجهی به شکستگی انگشت چیست؟
تغییر شکل دائمی، درد مزمن، کاهش قدرت و محدودیت حرکتی از عوارض بیتوجهی هستند.
اینستاگرام دکتر حسینعلی عبدالرزاقی
